Nakon višemjesečne blokade na evropskom putu Bosne i Hercegovine, politički akteri koji i dalje žele nastaviti tim putem suočeni su s ograničenim izborom – ili pronaći novog partnera za gašenje krize i postepenu sanaciju štete, ili jednostavno čekati Opće izbore 2026. godine.
Trojka iz Federacije BiH već sedmicama pokušava uspostaviti novu konstelaciju državne vlasti u saradnji s opozicionim strankama iz Republike Srpske, tražeći pritom podršku i HDZ-a. Međutim, opozicija iz RS-a u svojim izjavama i potezima sve češće pokazuje da u ključnim pitanjima koja se tiču države ne odstupa znatno od politika aktuelne vlasti u manjem entitetu. To, realno gledano, nije iznenađenje za one koji prate politička dešavanja u zemlji.
Da u državnom parlamentu postoji većina koja je spremna postići saglasnost oko suštinskih reformi, jačanja institucija i napretka ka EU i NATO integracijama, broj problema u zemlji bio bi daleko manji. Međutim, takva većina trenutno ne postoji.
Upravo zbog toga Trojka iz Federacije BiH nema luksuz da narednih godinu i po dana pasivno čeka izbore, pogotovo jer je sama nakon izbora 2022. odabrala partnere i formirala vlast sa SNSD-om iz RS-a.
Ako je, s obzirom na poznate razloge, dalja saradnja sa SNSD-om nemoguća, logičan korak je traženje alternativnog partnera – i opozicija iz RS-a, iako daleko od idealnog izbora, u ovom trenutku može predstavljati prihvatljiviju opciju. Iako su podržali veto Željke Cvijanović, nisu se eksplicitno izjasnili protiv Suda BiH, niti su osporili presudu Dodiku, a iako nisu jasni po pitanju NATO puta, postoje elementi saradnje.
Trojka iz RS-a, prema do sada izrečenim stavovima, ne bi imala problem s usvajanjem preostalih evropskih zakona – uključujući Zakon o sudovima, koji je već dugo blokiran zbog spora oko sjedišta Apelacionog vijeća – kao ni s imenovanjem glavnog pregovarača s EU. Time bi evropski proces konačno bio deblokiran, što bi predstavljalo značajan iskorak i donijelo prijeko potrebnu političku dinamiku.
Naravno, mnoga teža pitanja ostala bi za kasniju fazu, što su i sami politički akteri već nagovijestili. Treba imati na umu i političku poziciju opozicije iz RS-a, koja balansira između želje za saradnjom i očekivanja biračkog tijela koje ima jasno postavljene crvene linije.
Jedna dodatna prednost je i činjenica da lideri opozicije iz RS-a nemaju presude Suda BiH niti su učestvovali u antiustavnim potezima poput onih koje je provodio Dodik.
Na kraju, iako ni saradnja sa opozicionom Trojkom iz RS-a neće biti laka, Trojka iz Federacije mora pokušati iskoristiti priliku i spasiti svoj mandat. Jer s trenutnim partnerima poput SNSD-a rješenja nema – a i djelimičan pomak bolji je od potpune stagnacije i čekanja izbora.